De coronamaatregelen laten een aanzienlijke impact achter op het mentaal welzijn van de bevolking. Vooral voor jongeren weegt het gebrek aan sociale evenementen zwaar door. In juni stak ELZ (Eerstelijnszone) BraViO hen een hart onder de riem met een reeks filmavonden in openlucht die plaatvonden in 5 gemeenten uit ons regioverband: Kampenhout, Machelen, Steenokkerzeel en Vilvoorde. Daar konden jongeren genieten van een avondje samenzijn met vrienden en kregen ze tevens een toelichting over het aanbod van psychische welzijn voor jongeren in hun gemeente. Lies Van Mol is stafmedewerker bij ELZ BraViO en organisator van dit initiatief.
Wat is ELZ BraViO?
Het Vlaamse landschap is ingedeeld in verschillende eerstelijnszones. Deze werden opgericht eind 2019. De taak van deze eerstelijnszones is om de verschillende actoren van de eerstelijnszorg beter op elkaar af te stemmen in het belang van de zorgvrager. Het is namelijk niet altijd gemakkelijk om in het brede zorglandschap te vinden waar men terecht kan. Vanuit de overheid wordt gevraagd om gezondheidsinitiatieven die zij organiseren, alsook zaken waar onze omgeving nood aan heeft mee uit te rollen. Het overkoepelend orgaan dat de eerstelijnszones aanstuurt heet VIVEL (Vlaams Instituut Voor de Eerste Lijn). Eerstelijnszorg omvat alle zorg waar je voor je fysiek of mentaal welzijn beroep op doet als je je in een thuissituatie bevindt. Bijvoorbeeld: een huisarts of tandarts, maar ook een psycholoog, diëtiste, het CAW, JAC, OCMW etc. Wanneer iemand ergens anders residentieel verblijft, in een woonzorgcentrum of een ziekenhuis bijvoorbeeld, spreekt men over tweede- en derdelijnszorg.
Onder ELZ BraViO vallen vijf gemeenten: Kampenhout, Machelen, Steenokkerzeel, Vilvoorde en Zemst.
Kampenhout, Machelen, Steenokkerzeel en Vilvoorde maken deel uit van ons IGS. De andere gemeenten uit ons regioverband behoren tot ELZ Regio Grimbergen (Grimbergen, Kapelle-op-den-Bos, Londerzeel, Meise, Wemmel), ELZ Amalo (Asse, Merchtem, Opwijk) en ELZ Bruzel (Zaventem).
Wat was de aanzet om deze filmavonden te organiseren voor jongeren?
Eind januari werd ik aangesproken door de burgemeester van Vilvoorde. Hij kreeg alarmerende cijfers binnen van huisartsen rond het psychisch welzijn van jongeren. Er werd een werkgroep opgestart met daarin o.a. de jeugdconsulenten uit onze regio, de voorzitters van de jeugdraden en medewerkers van het JAC om samen te bekijken waar de noden liggen voor deze doelgroep en wat we hieraan kunnen doen. Op basis van dit gesprek werd een bevraging afgenomen bij jongeren van 12 tot 24 jaar, die zowel polste naar hun mentaal welzijn in tijden van corona, als naar mogelijke initiatieven die we zouden kunnen organiseren voor hen ter ondersteuning. We wilden namelijk graag iets concreets doen voor hen. Er was keuze uit verschillende activiteiten en ze konden zelf ook hun eigen suggesties en opmerkingen toevoegen. Het initiatief dat uiteindelijk de meeste stemmen kreeg was de openluchtfilm. Tijdens de filmavonden maakten we van het moment gebruik om het aanbod van psychisch welzijn voor jongeren toe te lichten. In afwachting van de film werd een slideshow afgespeeld en de welzijnsactoren van de betreffende gemeenten waren zelf ook aanwezig.
Die doelgroep is niet altijd even gemakkelijk bereikbaar. Hoe pakte je dit aan?
De bevraging werd digitaal opgesteld via een Google Formulier en werd doorgestuurd naar de middelbare scholen in de regio, en ook deels daarbuiten. Veel jongeren gaan namelijk naar school in één van de buurgemeenten. We ontvingen een 500-tal reacties, voornamelijk van de leeftijdsgroep 12- tot 18-jarigen. De groep 18+ was moeilijker te bereiken, omdat zij verspreid zitten over het hoger onderwijs buiten de regio. Voor de promotie van de filmavonden had ik al een aantal goede contacten om mee te beginnen, aangezien de jeugdraden en jeugdconsulenten reeds betrokken waren bij de start van het project. Tijdens de examenperiode ben ik affiches gaan ophangen in de middelbare scholen, ik stuurde een persbericht uit en zette in op sociale media om het bericht te verspreiden. Uit de bevraging kwam als resultaat dat jongeren voornamelijk Instagram gebruiken om op de hoogte te blijven, dus hebben we daar vooral op ingespeeld. We bereikten hen in de eerste plaats doordat andere accounts onze post deelden, aangezien de jongeren ons zelf niet volgen. Daarnaast hebben we ook ingezet op betalende advertenties.
Facebook: Eerste Lijnszone Bravio
Instagramaccount: elz_bravio
Hoe zat het met de diversiteit in de groep jongeren die je bereikte?
Vooral in Machelen en Vilvoorde was er aanzienlijk wat diversiteit onder de aanwezigen, in de andere gemeenten minder of bijna niet. Niet-georganiseerde jongeren, zij die niet aangesloten zijn bij een vereniging, zijn het moeilijkst bereikbaar en hebben het in deze periode ook het zwaarst. In Vilvoorde en Machelen zijn er gelukkig verenigingen die zich inzetten voor deze jongeren: ROJM (Vilvoorde) en Inkad (Machelen). Via deze organisaties konden we wel toenadering zoeken en dat is ook gelukt. Opmerkelijk hierbij was de andere manier van beleving van het evenement. Zo heeft in Machelen bijna niemand de volledige film gezien. Het was eerder een gezellig komen en gaan van mensen die er kort wat rondhingen met vrienden.
Welke locaties koos je uit voor de filmavonden?
Ik wilde locaties gebruiken die jongeren al kenden, waar ze reeds vertrouwd mee waren en waar ze sowieso al naartoe trokken. Daarnaast vond ik het belangrijk dat het om een veilige ruimte ging zonder al te veel pottenkijkers. Niet ergens op een marktplein met terrasjes waar ook volwassenen zitten en kunnen toekijken. De jongeren moesten het gevoel hebben dat ze hun eigen ding kunnen doen.
In Machelen kozen we voor het park. Dit is een leuke hangplek geworden voor jongeren. Er waren aanvankelijk weinig inschrijvingen, maar ik ben op het moment zelf mensen in het park gaan aanspreken om ze spontaan uit te nodigen. In Vilvoorde werd het de Asiat-site. Deze is in eigendom van de stad Vilvoorde en ze hebben een onderorganisatie vzw Onkruid die er de zomerbar uitbaat. Binnenkort komt er op de site ook een OverKop-huis. De bedoelding is om activiteiten voor jongeren te organiseren en hen naar de site te leiden. In het OverKop-huis zal altijd een maatschappelijk werker aanwezig zijn, zodat jongeren er telkens terecht kunnen als ze nood hebben aan een gesprek. In Kampenhout zijn we bij ‘t Grobbeltje beland. Dit is een plaats waar ook het jeugdhuis en de Chiro zitten. In Zemst kozen we voor jeugdhuis Tramalant. In Steenokkerzeel was het moeilijker, omdat de jeugd daar niet echt een vaste plek leek te hebben. Er werd uiteindelijk gekozen voor jeugdhuis Blizzard.
Hoe heb je dit praktisch georganiseerd? Was dit in samenwerking met de gemeenten?
Ik heb de gemeenten gevraagd om mee een locatie uit te kiezen. Zij zorgden ervoor dat het nodige materiaal en de techniek ter beschikking waren tijdens de filmavond. Financieel werd het initiatief volledig gedragen door een overschot in het subsidiebudget die de ELZ kreeg voor het vaccinatieprogramma en de COVID-inperking. Het COVID-team gaf begin dit jaar aan dat ze een restbudget over zouden hebben. Dit kon bijgevolg ingezet worden voor een activiteit voor jongeren, aangezien hier een noodkreet klonk. De lokale besturen hebben dus niet financieel moeten bijdragen, maar wel qua werkuren.
De gemeenten uit onze cultuurregio liggen verspreid over verschillende Eerstelijnszones. Is er bovenlokale samenwerking mogelijk tussen de verschillende zones?
Voorlopig hebben we nog geen concrete samenwerking gedaan rond een bepaald initiatief, omdat we nog jong zijn en ons vooral hebben gefocust op de vaccinatiecampagne. Het is echter wel de bedoeling om op het regionaal overleg lokale problemen aan te kaarten om te kijken of dit gezamenlijk kan worden aangepakt. Er is een nauw contact tussen ELZ BraViO, Regio Grimbergen en Amalo, dus een samenwerking kan gemakkelijk tot stand komen.
De grenzen tussen de Eerstelijnszones nemen we tevens niet zo strak. Er zaten bijvoorbeeld ook antwoorden in de bevraging van mensen die niet op ons grondgebied wonen. Dit is niet erg, want de resultaten gaven nog steeds een beeld van hoe het is gesteld met jongeren. Iemand uit Grimbergen heeft de lockdown niet radicaal anders ervaren dan iemand uit Machelen. Hetzelfde geldt wat betreft de opkomst voor de openluchtfilms. Als er iemand naartoe kwam uit een andere gemeente, deden we daar niet moeilijk over. We wilden in de eerste plaats jongeren bereiken uit hun eigen gemeente, omdat we van dat moment gebruik hebben gemaakt om het aanbod voor psychisch welzijn van jongeren toe te lichten. Dan is het natuurlijk interessanter als er jongeren van die gemeente zelf aanwezig zijn, maar op zich maakte dat niet uit.