– De Morgen, 24 oktober 2023, door Sophie Pycke –

Op meer dan 250 Hartelijke Plekken, verspreid over Vlaanderen en Brussel, kun je een koffie of maaltijd betalen voor mensen die het minder breed hebben. “Stilzwijgend betaald door een solidaire burger die alleen maar een kaartje hoeft in te vullen. Bekijk het als een tegoedbon”, lacht Flor (66) aan een tafeltje van restaurant Homblé in Gent. Flor is een van de vrijwilligers van Hartelijke Plekken, een werking die zes jaar bestaat en overwaaide uit Parijs, waar evenknie Le Carillon zich hoofdzakelijk richt op dak- en thuislozen.

“Ik ondervind al jaren de gevolgen van armoede: gepest worden op school, familie die me de rug toekeert… Op mijn 24ste werd ik alleenstaande vader. Ik raakte in de schulden en uiteindelijk ook in de mentale problemen”, vertelt Flor. “Zoeken naar de juiste hulp was als zoeken naar een speld in een hooiberg, waardoor ik uiteindelijk meerdere suïcidepogingen heb ondernomen. Op een bepaald moment moest ik twintig verslavende pillen nemen die een heel sterk verdovend effect hadden. Ik voelde me miserabel.”

VEILIG EN GEHOORD

Flor leerde Hartelijke Plekken kennen en bestelde op café zijn eerste gratis koffie. “Op een ongedwongen manier iets drinken met mensen die ik niet kende heeft me geholpen. In de psychiatrie is natuurlijk ook goed werk geleverd, begrijp me niet verkeerd. Ze hebben me daar proberen te herstellen, maar pas toen ik het gevoel kreeg weer deel uit te maken van de maatschappij is er echt iets veranderd.

“Ik had ook thuis in mijn zetel kunnen kniezen over waar het fout is gelopen, maar ik heb ervoor gekozen om als vrijwilliger iets terug te doen voor mensen in wie ik me maar al te goed herken. Het gaat eindelijk beter. Ik schilder en schrijf gedichten, neem nog maar één antidepressivum per dag en heb een goede therapeute gevonden. Ik voel me veilig en gehoord, misschien wel voor het eerst in mijn leven.”

Door laagdrempelige plekken te creëren, krijgen mensen effectief sneller het gevoel ergens bij te horen. Zo ging het ook bij de 71-jarige Germaine. “Mijn huisarts zei me: ‘Je hebt twee opties: ofwel ga je naar Hartelijke Plekken ofwel ga je in opname in de psychiatrie.’ Ik koos voor het eerste. Dankzij een eenvoudige koffie op café ben ik stilletjesaan gered van de eenzaamheid.

“Ik ben nog steeds bezig om mijn rugzak uit het verleden uit te laden, maar dat lukt beter met vriendschap en warmte in mijn leven. Ik heb een leefloon, dus ik heb niet altijd geld om een koffie te gaan drinken”, vertelt ze een beetje schuchter. “Een vrijwilligster bakte onlangs pannenkoeken voor bij de koffie. Het is fijn om te voelen dat er nog eens voor mij wordt gezorgd. Hier heb ik eindelijk het gevoel dat ik erbij hoor en nergens op word afgerekend.”

GEBREKKIGE NAZORG

Naast Germaine zit Tina (37). Ze had een slechte verstandhouding met haar adoptieouders, ging op haar achttiende het huis uit en raakte al snel zwanger. “Mijn toenmalig lief is het afgestapt toen ik acht maanden zwanger was. Ik heb heel lang verzwegen dat ik financiële problemen had, tot jeugdzorg aan de deur stond. Net voor de pandemie ben ik onderuit gegaan. Ik ben een jaar in opname geweest. Ik heb een klein netwerk, dus zijn er heel wat diensten betrokken geweest bij de zorg voor mijn kind. In de psychiatrie werd ik goed begeleid, maar nazorg was vrijwel onbestaande. Plots moest ik zorgafspraken zelf regelen, maar ik durfde amper nog telefoontjes te doen.

“Het gaat nu beter. Ik doe net als Flor vrijwilligerswerk. In de Turkse en Marokkaanse gemeenschap bestaat dit systeem al van nature. Als een bakker iemand naar geld ziet zoeken, zal die samen met het brood een paar euro’s meegeven. In een ideale wereld hoeven die kaartjes niet meer te bestaan, maar voorlopig zijn ze nog altijd hard nodig.

“Naast uitgestelde drankjes, maaltijden, cultuurtickets, kappersbeurten of pedicures biedt Hartelijke Plekken ook uitgestelde bedden aan”, vult Flor aan. “Een uitgesteld bed is voor iemand zonder thuis die nood heeft aan een time-out. Die mag een week in in een hostel verblijven en hoeft zich even geen zorgen te maken over een slaapplek.”